Rijmond Nieuws : 04 september 2023
Het gruwelijke ongeluk afgelopen weekend op de Maasboulevard maakt veel los. Een man van 79 en een vrouw van 74 werden zaterdagavond op een zebrapad geschept door een bestelbus en overleefden dat niet. De bestuurder sloeg op de vlucht. Een blik op de reacties op sociale media na het ongeluk leert dat vluchtende bestuurders al snel worden bestempeld tot de duivel. De praktijk is minder zwart-wit. “Iedereen kan zo’n shockreactie krijgen”, zegt een verkeerspsycholoog.
Een harde klap. Je zit in de auto en je hebt iets geraakt. Een golf van paniek overvalt je en je begint te hyperventileren. In een milliseconde zie je je hele toekomst aan diggelen vallen. De consequenties lijken niet meer te overzien.
Problemen met de politie. Je partner, familieleden of vrienden die met je breken. Haatberichten van volslagen vreemden op sociale media. Plots lijkt het verleidelijk om door te rijden. Te doen alsof dit gewoon nooit is gebeurd, of dat je niets hebt gemerkt. Maar wat gebeurt er precies als je dit doet? En hoe vaak komt het voor?
In 2022 vervolgde het Openbaar Ministerie landelijk 3397 verdachten voor het doorrijden na een aanrijding. Volgens onderzoek van verzekeraar Independer, op basis van politiecijfers en data van het Waarborgfonds, is Rotterdam een van de koplopers van het land op het gebied van doorrijdincidenten. Ook schrikbarend is het aantal landelijke verkeersdoden in 2022: 737. Dat waren er 155 meer dan in 2021 en het hoogste aantal verkeersdoden in 15 jaar.
Twee soorten doorrijders
Waarom rijden zoveel bestuurders door na zo’n verschrikkelijk ongeluk? Volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen zijn doorrijders in twee groepen te vangen. “Er is een groep die heel bewust doorrijdt. Om ermee weg te komen. Zij hebben iets in hun bloed zitten of willen de confrontatie niet aangaan.”
Bij deze groep hangt het doorrijden volgens hem vaak samen met een ander strafbaar feit. Dat merkt ook Bert Kabel, een advocaat gespecialiseerd in verkeersrecht. “Alcohol of drugs. Of iets wat in Rotterdam zomaar weleens zou kunnen voorkomen: ze zijn onderweg naar het plegen van een aanslag.”
Verkeerspsycholoog Tertoolen merkt vanuit zijn werk dat deze mensen nauwelijks spijt lijken te hebben van hun acties. “Het is verbazingwekkend hoe hardleers deze mensen zijn. Ook al zijn ze hard gestraft en hebben ze veel negatieve gevolgen ondervonden. Ze vinden het nog steeds onzin dat ze worden vervolgd.”
Dan is er de groep die in shock raakt. “Bij hen is het een instinctieve reactie. De vecht- of vluchtmodus treedt in. Het is nog steeds niet goed te praten, maar in een stressvolle situatie kan een vluchtreactie optreden. Na een paar uur neemt het rationele brein weer over. Meestal melden ze zichzelf dan bij de politie.”
Kabel noemt het de ‘klassieke reactie’. “Iemand weet niet wat hij moet doen en rijdt weg, maar bedaart daarna snel weer.”
Daarom kun je volgens Tertoolen niet iedereen over één kam scheren. “Het gaat te ver om te zeggen dat het slechte mensen zijn. Omdat iedereen zo’n shockreactie kan krijgen.”
Alsnog melden
Het is juist vanwege deze mensen dat politie doorrijders de kans geeft om zich binnen twaalf uur vrijwillig te melden. Wie dat doet, kan door de officier van justitie niet worden vervolgd voor doorrijding na een aanrijding.
Maar: dit geldt niet als je iemand in hulpeloze toestand hebt achtergelaten. Er is nog een uitzondering, zegt Kabel. “Als de politie je al eerder op het spoor is, ben je te laat. Je kunt je niet alsnog melden als een arrestatieteam voor je deur staat.”
De advocaat merkt dat het vaak mensen zonder strafblad zijn die zichzelf naderhand melden bij de politie. “Mensen die verder niets op hun kerfstok hebben. Iemand die het toch niet zo nauw neemt met de regels meldt zich vaak niet.”
Wat Tertoolen betreft mag die twaalf uur wel wat korter. “Het is een terechte regel, maar te lang. Mensen die echt in paniek waren, melden zich veel sneller. Door die twaalf uur zie je dat ook die ‘bewuste doorrijders’ zich weleens melden, maar dat is dan puur omdat het ze heet onder de voeten wordt. Het kenteken is bijvoorbeeld dan al verspreid.”
In de Tweede Kamer is niet iedereen fan van de regel, omdat het mensen met een slok op de kans geeft de alcohol uit hun bloed te laten verdwijnen. CDA en PVV dienden vorig jaar een motie in om de regel op te schorten.
Straffen
Justitie neemt doorrijden na een ongeluk niet licht op. De maximale straf hiervoor is één jaar. Die straf ziet Kabel in de praktijk bijna nooit. “Het hangt af van de omstandigheden.” Er zijn allerlei dingen te bedenken die een straf lichter of zwaarder kunnen maken. “Als je iemand aanrijdt op een buitenweggetje, verkleint dat de kans dat er op tijd hulp komt.”
Wie door roekeloos rijgedrag een dodelijk ongeluk veroorzaakt en doorrijdt, kan lang achter de tralies verdwijnen. De straf voor het doorrijden komt bovenop de straf voor eventueel rijgedrag. “Daarvoor staat in de basis drie jaar, maar er kan nog zes jaar bijkomen”, zegt Klaver. Ook hierbij zijn de omstandigheden weer belangrijk. “Hoe zwaar was het ongeluk? Was iemand onder invloed?”
Hoewel de meldtermijn niet geldt voor mensen die iemand hulpeloos hebben achtergelaten, speelt het wel of niet melden bij de politie zeker een rol. Dat bevestigt landelijk verkeersofficier van het Openbaar Ministerie Achilles Damen. “Dat nemen we mee in de strafeis.”
Justitie neemt ook mee hoe een verdachte zich opstelt in de rechtszaal, tijdens het verhoor en naar de nabestaanden. Klaver: “Laatst was ik bij een zaak tegen mensen die een aanrijding hadden veroorzaakt met een dure huurauto. Ze hadden veel te hard gereden, maar bleven zeggen dat het slachtoffer voorrang had moeten verlenen. Dat valt niet goed bij de rechter.”
Een dodelijk geval en doorrijden worden uiteindelijk bij de rechter gepresenteerd als één eis.
Damen zegt dat de vervolging van doorrijders sinds 1 januari 2020 eenvoudiger is geworden. Voor die tijd moest iemand op heterdaad worden betrapt. “Voorheen konden we een kenteken hebben, maar dan mochten we de bestuurder niet zomaar oppakken.” Sindsdien merkt hij dat hij doorrijders makkelijker in de kraag kan vatten.
Voor de nabestaanden van een dodelijk ongeluk is het volgens Damen extra pijnlijk als iemand is doorgereden en zichzelf niet heeft gemeld. “Als de bestuurder wel door heeft dat hij of zij de fout is in gegaan, dan zetten we – als daar van beide kanten behoefte aan is – een mediation op. Dat kan helpen bij het rouwproces.”
Trend
Zowel Tertoolen als Kabel hebben het gevoel dat fout rijgedrag de laatste jaren toeneemt. Kabel denkt dat de mentaliteit is veranderd en dat zorgt mogelijk voor meer dreiging op de weg. “Drugs zijn tot op zekere hoogte geaccepteerd en makkelijk verkrijgbaar. Dat was 20 jaar geleden niet zo.”
De verkeerspsycholoog pleit voor hogere straffen en betere voorlichting. “Die kunnen afschrikken. En als er een hoge pakkans is, zou dat helpen. Misschien zou het ook helpen om die 12 uur beter te communiceren.”
